EYT’nin hazineye maliyeti belli oldu: Parça parça emeklilik formülü
Hükümet, EYT düzenlemesini yıl sonuna kadar tamamlama tarafında çalışmalarını sürdürürken, düzenlemenin hazineye maliyeti tartışılıyor. EYT'den yaklaşık 5 milyon kişinin faydalanması beklenirken, sorun çözülür çözülmez herkesin tıpkı anda emekli olması mümkün görünmüyor. Belirlenecek modele nazaran, emekli olmak için yıl ve prim gününü doldurmak gerekiyor. Mesela, emeklilikte mühlet kuralı 25 yıl olarak alındığında; kişi, 25 yılı doldursa bile prim gününü doldurmamış olabiliyor. Benzeri halde, 1999'un eylül ayı öncesinde işe giren kişinin de 25 yılı dolmamış kabul ediliyor. Bu nedenle emeklilik vakti, 2024'e kayabiliyor. Bu kapsamda EYT'de emekliliklerin topluca değil, kesim modül gerçekleşmesi kelam konusu oluyor. Münasebetiyle düzenlemeden birinci etapta kaideleri taşıyan yaklaşık bir milyon kişinin yararlanması öngörülüyor. Vazgeçilen primlerle birlikte EYT'nin birinci yılında hazineye 90-110 milyar lira ortası bir maliyet getirmesi bekleniyor. Uzmanlar, EYT'lilerin bir kısmının tekrar çalışacağını yahut emekli olanların yerine yeni istihdamlar ile vazgeçilen primin bir kısmın yine kazanılacağını ve prim için borçlananların ödemelerini hesaba katarak bu maliyetin daha da düşeceğini hesapladı. Bu çerçevede, yükün aydan aya hem kademelendirileceğini hem de düşeceğini belirtti. Uzmanlar kelam konusu yükü "katlanılabilir" olarak nitelendirdi. EYT'DE HANGİ FORMÜL UYGULANACAK? FİNLANDİYA MODELİ: Masadaki birinci seçenek, aylıklardan bir ölçü kesinti yapılarak rastgele bir yaş koşulu aranmaksızın 1999 öncesi işe girenlerin emekli edilmesi. Bu formülde aylıklardan yüzde 2-3 kesinti yapılıyor ve emekliliğin önü açılıyor. Bu model daha evvel Finlandiya'da uygulanmıştı. Finlandiya, daha sonra bu modelden vazgeçmişti. YAŞIN DÜŞÜRÜLMESİ MODELİ: EYT'de bir başka seçenek de emeklilik yaşının düşürülmesi. Erkeklerin ve bayanların emekliliğinin 2-3 yaş kadar öne çekilmesini öngören formül de konuşuluyor. Uzmanlar ise bu seçeneğin farklı bir EYT sorunu ortaya çıkaracağını, şimdikinden farklı olarak yalnızca yaşa takılanların, yaş aralığının değişeceğini kıymetlendiriyor. 1999 FORMÜLÜ: 8 Eylül 1999 öncesi işe giren, bayanlarda 20 yıl ve erkeklerde 25 yılı ve prim gününü doldurmuş olanların, direkt emekli edilmesi ise bir öbür alternatif. Uzmanlar, bu formülün en uygulanabilir metot olduğunu söz ediyor.