0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Fiyatlarda, en yakın dünya hür piyasası temel alınıyor. Brent petroldeki değişim birebir oranda işlenmiş eserlere yansımayabiliyor. Dolar TL kurunda yaşanan dalgalanmalardan teğe bir etkileniyor. Sonraki gün fiyatın artacağının bilindiği günlerde satışlar ortalamanın 1.5 katına kadar ulaşıyor. İşte 10 soru 10 karşılık:

1- AKARYAKIT FİYATLARI NASIL BELİRLENİYOR?

Fiyat, 2005 yılından itibaren en yakın erişilebilir dünya özgür piyasa oluşumu dikkate alınarak oluşuyor. Tüm akaryakıt eserlerinin fiyatı, ham petrol fiyatındaki değişimlerden etkilenmekle birlikte, her bir eserin fiyatı arz-talep istikrarına nazaran farklı ayrı belirleniyor. Rafineri fiyatları, en yakın erişilebilir hür dünya piyasası Akdeniz havzasında oluşan akaryakıt ve motorin fiyatları emsal alınarak, rafineriler tarafından belirli bir metodoloji çerçevesinde oluşturuluyor.

2- FİYATLAR NEDEN DÜŞÜYOR, YÜKSELİYOR?

Rafinerilerin fiyat metodolojisi çerçevesinde milletlerarası piyasalarda yaşanan dalgalanmalar yurt içi fiyatlara çabucak yansımıyor. Fiyat metodolojisi gereği rafineri sahibi referans fiyat ortalaması muhakkak bant aralığında kaldığı sürece fiyat değişikliğine gitmiyor, kelam konusu fiyat bandını üst ya da aşağı tarafta kırması durumunda kırılımın tarafına nazaran yeni fiyatlar oluşuyor.

3- GENOVA’DA BELİRLENEN HAM PETROL MÜ YOKSA BRENT Mİ FİYATLARDA BELİRLEYİCİ OLUYOR?

Burada bir yanlış anlaşılma kelam konusu. Eser fiyatlarıyla ham petrol fiyatları ortasında müspet taraflı ve yüksek bir korelasyon bulunuyor. Ham petrol fiyatlarında brent fiyatları gösterge olarak kabul ediliyor. Türkiye’de akaryakıt fiyat oluşumunda ise direkt belirleyici olan ve yurtiçi fiyatları etkileyen öge (ham-brent) petrol fiyatından çok “işlenmiş petrol” yani akaryakıt ve motorinin milletlerarası piyasadaki kendi fiyatları. Hasebiyle, brent petrol fiyatındaki değişim birebir oranda işlenmiş eserlere yansımayabiliyor. Bunun için yalnızca brent petrol fiyatlarına bakılarak rafineri çıkış fiyatlarındaki değişimi varsayım etmek gerçekçi bulunmuyor.

4- BU FİYAT NEREDE AÇIKLANIYOR?

Rafineri satış (çıkış) fiyatına temel referans fiyatın oluşumunda Akdeniz havzasında (Genova/Lavera) oluşan rafine edilmiş akaryakıt ve motorin eserlerinin fiyatı temel alınıyor. Global petrol piyasalarında S&P Küresel Platts (Platts) şirketi referans bilgi sağlayıcı olarak kabul ediliyor, piyasa fiyatlarının şekillenmesinde değerli bir tesiri var. Bunun için Türkiye’deki rafinericiler fiyat oluşumunda Platts bilgilerini kullanıyor. Rafinerici lisansı sahiplerinin akaryakıt satış fiyatının takibinde Platts European Market Scan’de CIF MED (Genova/Lavera) başlığı altında ABD Doları/ton cinsinden yayımlanan günlük fiyatların Merkez Bankası tarafından açıklanan Döviz satış kuru üzerinden TL’ye çevrilmiş olan meblağı (TL/ton) dikkate alınıyor.

5- GECE YARISI DEVREYE GİREN FİYAT GERİYE DÖNÜK NASIL OLUŞUYOR?

Genova fiyatları ile TCMB tarafından açıklanan döviz satış kuru dikkate alınarak rafineri çıkış fiyatları oluşuyor. Mevcut günde, bir evvelki günden başlayarak geriye hakikat belli sayıdaki günün ortalama fiyatları ile en son fiyatın belirlendiği tarihteki referans fiyatlar kıyaslanıyor, ortadaki sapmanın muhakkak bir büyüklüğün üzerine çıkması durumunda yeni rafineri çıkış fiyatı belirleniyor. Rafineri fiyatındaki değişim bir sonraki gün için 00:00’dan geçerli olacak halde pompaya yansıtılıyor. Akaryakıt ve motorin eser fiyatları yahut döviz kurundaki değişimden kaynaklanan aşağı ya da üst istikametli meydana gelecek akaryakıt sonuncu satış fiyatlarındaki değişiklikler, yeni fiyatın devreye gireceği günden iki gün evvel oluşan ve yayınlanan Akdeniz havzası (Genova/Lavera) akaryakıt ve motorin eser fiyatları ile TCMB tarafından açıklanan dolar satış kuru baz alınarak tespit ediliyor. Akaryakıt ve motorin eser fiyatı ile dolar kurunun çarpılması sonucu elde edilen fiyatı litreye dönüştürülüp ÖTV ve gelir hissesi ek edildikten sonra KDV de eklenerek vergili rafineri çıkış fiyatı bulunuyor. Vergili rafineri çıkış fiyatının üzerine dağıtıcı marjı ve yüzde 18 KDV eklenerek akaryakıt dağıtım fiyatı elde ediliyor. Akaryakıt dağıtım fiyatının üzerine bayi marjı ve yüzde 18 KDV eklenerek akaryakıt bayi fiyatına ulaşılıyor.

6- HAM PETROL DÜŞTÜĞÜNDE YAHUT ARTTIĞINDA FİYATLARA TIPKI ORANDA MI YANSIYOR?

Petrol piyasasında dolanımda bulunan tüm petrol cinslerinin fiyatı, ham petrol fiyatındaki değişimlerden etkilenmekle birlikte, her bir eserin fiyat oluşumu arz-talep sistemine nazaran başka farklı oluşuyor. Fiyatların oluşumuna tesir eden birçok faktörün de bu süreçte rol oynadığı biliniyor. Akaryakıt ve motorin eser fiyatlarıyla ham petrol fiyatları ortasında müspet taraflı ve yüksek bir korelasyon bulunuyor. Geçmiş periyot dataları kullanılarak yapılan istatistiki bir çalışmada, Brent petrol fiyatı ile kurşunsuz akaryakıt fiyatları ortasındaki korelasyon yüzde 90, motorin fiyatları ile ortasındaki korelasyon ise yüzde 96 olarak tespit edilmiş.

7- KURDAKİ ARTIŞ FİYATI YÜZDE KAÇ ARTIRIYOR YA DA DÜŞÜRÜYOR?

Yurtiçi fiyatların seyri milletlerarası piyasalardaki eser fiyatlarında ve Dolar/TL kurunda yaşanan dalgalanmalardan teğe bir etkileniyor.

8- DOLAR KURUNUN PİK YAPTIĞI PERİYOTTA AKARYAKIT FİYATLARININ DAHA UCUZ OLDUĞU, DOLARIN DÜŞMESİNE KARŞIN FİYATLARIN NEDEN ARTTIĞI LİSANA GETİRİLİYOR. BUNUN NEDENİ NEDİR?

Dolar kuru yanında memleketler arası piyasalardaki eser fiyatları da yurtiçi fiyatları teğe bir etkiliyor. Kesim uzmanları bu algının oluşmasında akaryakıt eser fiyatları içindeki ÖTV meblağında uygulanan eşel taşınabilir sisteminin yürürlükten kaldırılmasının da tesiri olduğunu lisana getiriyor. Eşel taşınabilir sistemi, rafineri çıkış fiyatları arttıkça ÖTV düşmesi, karşıtı durumda da ÖTV artması halinde uygulanıyor. Motorinde 2,0559 TL/litre, akaryakıtta ise 2,5265 TL/litre olan ÖTV fiyatları rafineri fiyatlarındaki yükselmeye bağlı olarak 0’a kadar indi. 22 Aralık 2021 tarihinde yaklaşık 3.5 yıldır uygulanan eşel taşınabilir sistemi kademeli olarak kaldırıldı. Dolar kurunun pik yaptığı 20-21 Aralık 2021 tarihlerinde eşel taşınabilir sistemiyle sıfır olan ÖTV fiyatı, şu anda motorinde 2,0559 TL/litre, akaryakıtta ise 2,5265 TL/litre olarak uygulanıyor.

9- AKARYAKITTAKİ FİYAT ARTIŞI TÜKETİMİ NASIL ETKİLİYOR?

İstatistiki bir çalışma yok. Lakin sonraki gün fiyatın artacağının bilindiği günlerde satışlar ortalama satışların 1.5 katına kadar ulaşabiliyor.

10- FİYAT DEĞİŞİMLERİ POMPA FİYATLARINA BİREBİR YANSIYOR MU?

1 Mart’tan itibaren çabucak hemen her iş günü akaryakıt bayi fiyatlarında değişim oldu. Brent petrol ile eser fiyatları misal hareket etmekle birlikte değişim oranları kendi arz ve taleplerine bağlı olarak farklı gerçekleşti. Bayi fiyatları iş günlerinde değiştiği için hafta sonlarında yatay bir seyir izledi.